چکیده

جریان ناماندگار یا گذرا (Transient) زمانی ایجاد می شود که شرایط جریان از یک حالت دائمی به یک حالت دائمی دیگر تغییر پیدا کند. از خصوصیات بارز جریانهای ناماندگار ، پیچیدگی معادلات حاکم و میرا بودن آن است. یک نوع خاص از جریانهای میرا ، ضربه قوچ می باشد که در اثر تغییر ناگهانی سرعت در جریان سیال درون مجرا تغییرات ناگهانی فشار ایجاد و منتشر می گردد. در نتیجه آن فشارهای مثبت و منفی در خطوط لوله به وجود می آید که می تواند به خطوط انتقال خسارت های زیادی وارد سازد.لحاظ نکردن اثر ضربه قوچ در طراحی خطوط انتقال تاکنون باعث بروزخسارت های بیشماری درخطوط انتقال شده است.از سوی دیگر طراحی خطوط انتقال ، با لحاظ ضریب اطمینان در مقابل فشارهای مثبت و منفی مستلزم صرف هزینه بیشتر می باشد.همچنین درصورت تشکیل فشار منفی (Down surge)  کمتر از فشار بخار مایع که باعث تشکیل بخار و جدایی ستون آب و کاویتاسیون میشود ، علیرغم ضریب اطمینان بالای تاسیسات ،  بروز خسارت در طول بهره برداری انکار ناپذیر است. بنابراین محاسبه ضربه قوچ و لحاظ تجهیزات مناسب جهت مقابله با آن در خطوط انتقال ضروری می باشد. از جمله تجهیزاتی که توان مهار هر دو فاز فشاری مثبت و منفی را دارد مخزن تحت فشار (Air chamber) می باشد. در این مقاله سعی برآن است که تجارب دانشمندان مختلف در زمینه روشهای مختلف مهار ضربه قوچ مورد بررسی قرار گرفته و مکانیزم عملکرد مخزن تحت فشار و ابعاد بهینه آن (حجم ، قطر، ضخامت، زاویه تبدیل و …) در  فشارهای مثبت ومنفی با توجه به معادلات حاکم تحلیل شده، سپس تاثیر مخزن تحت فشار (Air chamber) برای یک مثال واقعی بررسی شده و نتایج آن ارائه شده است .