در روزنامه شرق منتشر شد؛

به دلیل اهمیت و نقش منابع آب در محیط زیست و فرآیند توسعه و پیوند ناگسستنی آب با بهداشت، سلامت، غذا، انسان و آینده زیست در کره زمین، تعیین روز جهانی آب در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل متحد در ریودوژانیرو برزیل در سال ۱۹۹۲ میلادی تصویب شده و پس از آن، هر سال روز ۲۲ مارس به عنوان روز جهانی آب نام‌گذاری شده است.

انتخاب شعار امسال برای روز جهانی آب با مضمون تغییرات اقلیمی و مسئولیت اجتماعی، نشان از اهمیت فراوان این دو موضوع در مدیریت منابع آب در حوضه‌های آبریز در سراسر جهان دارد. این اهمیت در منطقه خاورمیانه به دلیل شرایط اقلیمی خاص، دوچندان است. کمیِ بارش‌ها و فزونی تبخیر و تعرق در این منطقه، به خصوص گستره وسیعی از کشورمان، شرایط اقلیمی و زیستی پیچیده و سختی را ایجاد کرده است. خاورمیانه و ایران در زمینه تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر مسائل و چالش‌های متعددی را تجربه کرده است.

به بیان ساده، تغییر اقلیم در حوضه‌های آبریز را می‌توان تغییر قابل توجه در میانگین بلندمدت پارامترهای آب و هوایی آن حوضه‌ها نظیر بارش و دما دانست. این تغییرات را اکنون در اغلب حوضه‌های آبریز و محل زندگی و فعالیت خود می‌توانیم به‌راحتی ببینیم و تبعات آن را لمس کنیم.

تغییرات اقلیمی اکنون در ایران با بروز و ظهور پدیده‌های آب و هوایی نظیر افزایش دمای هوا و تغییر در الگوی بارش و در نتیجه ایجاد سیلاب‌های مخرب یا خشکسالی‌های شدید قابل ملاحظه و رویت است. سازگاری بیشتر با این تغییرات اقلیمی و مدیریت بهتر این پدیده‌ها، نیازمند مشارکت و همیاری کلیه آحاد جامعه و مراجع و نهادهای پژوهشی، فرهنگی، آموزشی و سیاست‌گذاری و اجرائی در کشور است. 

آگاه‌سازی مردم در مورد مسائل و چالش‌های جدید آب و تغییرات اقلیمی ایجادشده در محدوده زندگی و فعالیت آنها و افزایش دانش و مهارت و توانمندی آنان برای مدیریت صحیح و مناسب‌تر شرایط حاصل از سیل و خشکسالی‌های شدید در مناطق مختلف باید انجام شود که در سطح حوضه آبریز، حائز اهمیت و توجه ویژه است و لازم است در زمینه مدیریت و کاهش مصرف آب در زمان‌های که با کمبود آب در خشکسالی‌ها مواجه می‌شویم، فرهنگ‌سازی شود. 

برای پیشگیری از خسارت در مواقع سیل هم نیاز است اقدامات سازه‌ای و غیرسازه‌ای مختلف انجام شود که آموزش و افزایش آگاهی‌های مردم برای حفظ جان و مالشان از جمله اقدامات غیرسازه‌ای مدیریت سیلاب می‌تواند باشد. هم در زمان‌های خشکسالی و هم در مواقع سیلاب، نقش و اهتمام جمعیِ مردم به عنوان محور توسعه و مسئولیت اجتماعی و همگانی آنها در سازگاری با شرایط اقلیمی جدید، مهم و اثرگذار است و در این راستا ارتقای این نقش و اثرگذاری، بسیار ضروری است. تأثیر تغییرات اقلیمی در برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آب حوضه‌های آبریز بایستی مورد توجه دست‌اندرکاران قرار گیرد. این مهم در کنار پیگیری و اقدام مسئولانه متولیان مدیریت منابع آب، همیاری و مشارکت عمومی مردم عزیز را نیز می‌طلبد تا با مصرف بهینه آب، پایداری فعالیت‌ها و برنامه‌های توسعه در کشور در مواجهه با تغییرات اقلیمی حاصل شود. 

بدون تردید هر اقدام و برنامه‌ای برای مدیریت منابع آب در حوضه‌های آبریز با لحاظ شرایط تغییرات اقلیمی، در صورتی که مشارکت و نقش‌آفرینی موثر مردم را به عنوان ذی‌نفعان اصلی آب به همراه نداشته باشد، نتیجه مطلوب نخواهد داشت. بر این اساس است که باید عزم لازم در سطح جامعه برای مدیریت پایدار منابع آب و کاهش مصرف آب شکل بگیرد تا با مشارکت عمومی و ارتقای مسئولیت اجتماعی در قبال منابع آب و فرهنگ‌سازی برای مصرف بهینه آب، پایداری برنامه‌های توسعه در کشور حاصل شود. 

مدیریت منابع آب در حوضه‌های آبریز کشور، مسائل و چالش‌های مختلفی دارد و این مدیریت، اساسا یک مدیریت ساده نبوده و کاملا چندوجهی است و تحت تاثیر عوامل پویای متعددی است؛ عوامل فنی، حقوقی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی.

این مدیریت چندوجهی در منابع آب، وقتی با تغییرات اقلیمی و آب و هوایی همراه می‌شود، بر پیچیدگی آن افزوده می‌شود و نیاز به همکاری، تعامل، برنامه‌ریزی و اقدامات بین بخشی در کشور دارد. در حال حاضر تغییر در مقدار و الگوی بارش‌های جوی، افزایش دما و در نتیجه افزایش تبخیر و تعرق، ازدیاد جمعیت و افزایش میزان مصرف آب شرب و بهداشتی، تخریب آبخوان‌ها و خشک‌شدن رودخانه و چشمه‌ها و قنات‌ها و تالاب‌ها، افزایش آلودگی منابع آب و محیط زیست، استقرار نامتناسب مراکز جمعیتی و صنعتی، تخریب پوشش گیاهی و تهدید محیط زیست، عدم تعادل بین منابع و مصارف آب و نیاز روزافزون به ایجاد اشتغال و تأمین غذا و آب سالم و بهداشتی در بیشتر مناطق، از جمله مسائل و چالش‌های اصلی منابع آب در حوضه‌های آبریز ایران هستند.

برای تعدیل و برطرف‌کردن چالش‌ها و مسائل مذکور، ناگزیر از سازگاری بیشتر با تغییرات اقلیمی در هر دو وجه و نمود اصلی آن، یعنی خشکسالی و سیلاب هستیم. فرهنگ‌سازی عمومی، آموزش و آگاهی‌رسانی مؤثر و به‌موقع به مردم در این زمینه و افزایش مسئولیت‌های اجتماعی آحاد جامعه نقش بسزایی در مدیریت منابع آب در شرایط تغییرات اقلیمی و تعدیل چالش‌ها و تبعات ناشی از آن دارد. 

در این راستا، برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت‌های آگاه‌سازی و توانمندسازی جامعه مهم و ضروری است و نقش دولت و نهادهای خصوصی و غیردولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد، حیاتی و تأثیرگذار است. در این راه، بایستی تمامی دست‌اندرکاران از جمله تشکل‌های مردمی، رسانه‌های عمومی و خصوصی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و آموزش عالی، نهادهای فرهنگی و اجتماعی، وزارتخانه‌های آموزش‌وپرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی، کشاورزی، صمت، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت نیرو و سایر دستگاه‌های اجرائی ذی‌ربط ایفای نقش کنند و نسبت به آموزش و توانمندسازی عموم مردم برای کاهش مصرف و استفاده بهینه از منابع آب اقدام کنند.