مدیر امور منابع آب مغان در گفتگو با خبرگزاری ایرنا:
به گزارش ایرنا، تنش آبی ناشی از کمبود بارش، کاهش آورد رودخانه‌ها و سدهای ذخایر بالادستی و پایین دستی با وجود هشدارهای مسئولان اجرایی به مردم به واقعیت پیوسته و شهرهای اصلاندوز، پارس‌آباد ، بیله‌سوار و گرمی که در شبکه زهکشی شبکه مغان قرار دارند، در این چرخه قرار گرفته‌اند. کاهش ۴۰ درصدی آورد رودخانه‌های ارس و خدآآفرین نسبت به سالهای گذشته و غیرقابل برداشت شدن بخش قابل توجهی از اراضی دیم این مناطق ناشی از نبود بارش موید وضعیت اسف بار کشاورزان، هدر رفت دسترنج آنها و گسترگی تنش آبی در این مناطق است.با توجه به وضعیت نامطلوب منابع آب مغان ناشی از کمبود بارش، کاهش آورد شبکه مغان، حادث شدن خشکسالی پی درپی نگرانی‌های مردم منطقه از بروز تنش و بحران آبی و ممنوعیت کشت دوم در منطقه با اصغر احمدنژاد مدیر امور منابع آب مغان جهت تشریح وضعیت موجود منابع آب مغان به گفت و گو نشستیم.
ایرنا: با توجه به اینکه تنش آبی ناشی از کمبود بارش منطقه مغان را فرا گرفته برای مدیریت وضعیت چه اقداماتی انجام شده است؟
احمد نژاد: منطقه مغان همانند سایر نقاط کشور و جهان چندین سال متمادی درگیر تنش آبی است ما برای مدیریت این تنش اقدامات مهمی را با هماهنگی دستگاه‌های مربوطه انجام می‌دهیم. مستحضر هستید که اب شبکه مغان از سد های بالادست ارس و خداآفرین تامین می‌شود در سالهای اخیر ورودی ارس به علت کاهش پوشش برفی و بارش باران کاهش یافته و طبیعی است که با کاهش ورودی و حجم ذخیره سد ارس ورودی ما هم کاهش می‌یابد لذا برای جلوگیری از تنش آبی در مغان سعی کردیم علاوه بر فرهنگ‌سازی مصرف بهینه آب، الگوی کشت را در منطقه رواج دهیم و تا حد امکان هم جلوی کشت دوم و کشت محصولات پرآب بر را گرفتیم.
ایرنا: بنا به گفته خودتان منابع آب مغان از سد ارس و خداآفرین تامین می‌شود. تسهیم آب بین استانهای واقع در حوضه ارس به چه صورت است؟
احمد نژاد: اسفندماه هر سال با توجه به بارش های پاییزی و زمستانی و میزان ذخایر آب سدهابرنامه رهاسازی مشخص و طی یک جلسه مشترک با حضور نماینده وزیر نیرو، استانهای آذربایجان شرقی، غربی، جمهوری خود مختار نخجوان و کشور آذربایجان بر اساس پروتکل مشترک (صورتمجلس) وضعیت منابع آبی تشریح شده و با توجه میزان اب موجود برنامه ریزی های لازم برای نوبت‌بندی و میزان برداشت ها تصمیم‌گیری می‌شود.
ایرنا: میزان کشت محصولات پاییزه و بهاره با توجه به ذخایر آب در آن جلسه مشخص می‌شود؟
احمد نژاد: کشت های پاییزه تا ان زمان به زیر کشت رفته با توجه به وضعیت موجود آب در بالادست میزان کشت بهاره و تابستانه و نوع کشت در مغان با هماهنگی جهاد کشاورزی ، شورای حفاظت اب و خاک استان و شهرستان مشخص می‌شود که چه میزان اراضی در بهاره و یا تابستانه زیر کشت برود.
ایرنا: اخیرا در رسانه‌ها لغو ممنوعیت کشت دوم در مغان از قول معاون وزیر نیرو مطرح شد آیا لغو ممنوعیت ناشی از افزایش منابع آب در مغان است؟
احمد نژاد: متاسفانه برداشت درستی از صحبت های معاون محترم وزیر نیرو توسظ برخی از اصحاب رسانه انجام نشده معاون وزیر اینگونه مطرح نکرد، نظرایشان این بود که اگر وضعیت منابع ابی در آینده افزایش یابد و بارش‌ها هم به همین منوال اتفاق بیفتد احتمال کشت دوم در مغان بیشتر می‌شود در حالی که وضعیت منابع آبی در حال حاضر همانند سال گذشته هست والان هم نمی توان بصورت حتمی میزان اب در دسترس براورد نمود. ما البته تلاش کردیم با همراهی و هماهنگی کشاورزان کشت دوم محدود شود و با توجه به تداوم خشکسالی صراحت اعلام می‌کنم که فعلا هیچگونه برنامه ریزی برای کشت دوم انجام ندهند با توجه به تجربیات سنوات گذشته میزان اورد رودخانه و سهم شبکه مغان به سختی جوابگوی نیازهای آبی کشت های پاییزه و بهاره منطقه هست
ایرنا: نیاز آبی شهرستان‌های گرمی، بیله‌سوار، پارس‌آباد و اصلاندوز چه میزان برآورد شده است؟
احمد نژاد: نیاز آب آشامیدنی منطقه مغان در حال حاضر ۴۰ میلیون مترمکعب در سال ودر افق ۱۴۰۲۵ این رقم به ۵۰ میلیون مترکعب در سال می رسد و نیاز آب کشاورزان ۹۵۰ میلیون مترمکعب است در مجموع نیاز آبی مغان در آشامیدنی، صنعت و بهداشت و کشاورزی یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب درسال برآورد شده است که منابع آب موجود جوابگوی این نیازها نیست و باید برای جبران اقدامات اساسی در ساختار فیزیکی شبکه انجام واز کشت محصولات پرمصرف در طول رودخانه ارس و همچنین از مصرف بی‌رویه آب در مزارع خودداری شود.
ایرنا: آیا عدم تامین نیاز آبی منطقه ناشی از کاهش حجم ذخیره منابع آب سد ارس است یا دلیل دیگری هم دارد؟
احمد نژاد: کاهش میزان آب شبکه نسبت به سالهای گذشته عمدتا ناشی از تغییر اقلیم، کاهش بارندگی، پوشش برفی حوضه بالادست، ابگیری سدهای های حوضه کشور ترکیه و برداشت و توسعه اراضی استانهای بالا دست و عدم رعایت الگوی کشت و کاشت محصولات پر آب بر می باشد که میزان آب ورودی سد ارس طی چهار سال ۳۶ درصد و در یک سال اخیر هم نسبت به مدت مشابه سال گذشته به میزان ۳۸۰ میلیون متر مکعب کاهش یافته است، خوشبختانه امسال در اثر بارش‌های پاییزی در یکماه از گذر سال آبی پیشرو حدود 50 میلیون متر مکعب حجم ذخیره نسبت به سال قبل در سدهای ارس و خداآفرین مثبت هست، همچنان‌که در سال آبی گذشته میزان اب ورودی به سد میل و مغان ۵۰۰ میلیون متر مکعب کاهش یافته و ورودی شبکه مغان هم ۱۵۰ میلیون متر مکعب بود که به اندازه نیاز آبی ۲ ماه منطقه است.
ایرنا: با وجود کاهش ورودی سد ارس و سد میل مغان، مشکلات و کمبود آب را در منطقه چگونه مدیریت کردید؟
احمد نژاد: سال آبی از مهرماه هر سال تا مهرماه سال بعد است. ما از مهرماه ۱۴۰۱ برنامه‌ریزی لازم را برای مدیریت مصرف آب شروع کردیم و اعلام کردیم که اگر وضعیت به همین منوال پیش برود با تنش آبی مواجه خواهیم شد و اقداماتی در ارتباط با امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در سال گذشته به کار گرفتیم و برنامه‌ریزی مصرف آب را با استانهای آذربایجان شرقی و غربی در ارتباط با ذخیره‌سازی و رهاسازی آب به‌موقع انجام دادیم. در این راستا در مرحله اول خروجی رودخانه سد ارس و خداآفرین را تا اسفندماه 1401 براساس نیاز ابی و برنامه ریزی های انجام شده محدود کردیم. در ماه‌های فرودین و اردیبهشت 1402ورودی سد ارس ( از کشور ترکیه) با توجه به احداث سد در مسیر بالادست و راه‌اندازی بحث نیروگاه و شبکه‌ها و سدها کاهش یافت و به تبع آن ورودی ما هم کاهش یافت. لذا برای ذخیره‌سازی آب جلسه‌ای در خردادماه با حضور نمایندگان استانهای آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و نماینده حوضه آبریز ارس در وزارت نیرو تشکیل داده و در آنجا وضعیت منابع آب مغان را تشریح کرده و مطالبه‌گری کردیم.
ایرنا: با وجود این همه پیگیری‌ها، وضعیت منابع آب مغان در سال آبی جدید تغییر یافت؟
احمد نژاد: خوشبختانه در سال آبی، وردی ما با وجود کاهش ورودی حجم ارس بهبود یافت و در واقع میزان ذخیره ما با سال گذشته برابری کرد و با وجود کاهش حجم ارس در حدود ۳۰۰ الی ۴۰۰ میلیون متر مکعب توانستیم حجم ذخیره منابع آب مغان را متعادل نگه داریم و دلیل آن ذخیره‌سازی آب در زمستان بود تا بیشتر دچار تنش آبی نشویم. از سوی دیگر در فروردین و اریبهشت ماه سال گذشته چون پوشش برفی و ورودی از کشور ترکیه هم ضعیف بود به‌جای اینکه استفاده از مخزن را از خردادماه شروع کنیم از اردیبهشت ماه شروع کردیم.
ایرنا: علاوه بر رایزنی برای تامین آب در حوضه ارس، برای مدیریت مصرف آب در منطقه مغان چه اقداماتی انجام دادید؟
احمد نژاد: جلسات متعددی برای تغییر الگوی کشت و تغییر شیوه‌های کشت پاییزه و بهاره در منطقه انجام شد و توانستیم در سال گذشته الگوی کشت را تا ۵۰ درصد مزارع اجرا کنیم، ضمن اینکه جهت مدیریت بهینه آب، ۱۲ هزار هکتار کشت پاییزه نسبت به گذشته افزایش یافت در کل تنش را در فروردین و اردیبشهت ماه کنترل کردیم و با برگزاری جلسات متعدد سطح زیر کشت پاییزه را نسبت به بهاره افزایش داده و با همکاری جهاد کشاورزی کشت دوم در منطقه ممنوع شد. علاوه بر این سال گذشته در راستای استفاده بهینه از منابع آب ۳۵۰ دریچه در کانال مغان را به دریچه پیش ساخته و بتنی مجهز کرده و عملیات لایروبی ۸۲ کیلومتر و زنجیرکشی ۱۳ کیلومتر کانال مغان اجرا شد.
ایرنا: یکی از خلاءها و نارسایی‌های بزرگ بخش آب منطقه مغان فرسودگی شبکه مغان بوده که نیازمند بازسازی است چرا این شبکه تاکنون بازسازی نشده و در حیطه برنامه مدیریت مصرف آب چندان مورد توجه قرار نگرفته است؟
احمد نژاد: واقعیت این است که شبکه آبیاری و زهکشی مغان با قدمت بهره برداری ۵۰ ساله یک شبکه فرسوده است ، کانال اصلی این شبکه در سال ۱۳۵۳ احداث شده و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ۳۵۸ کیلومتر کانال درجه ۲ خاکی تبدیل به بتن و از ۱۸۰ کیلومتر کانال اصلی هم ۶۰ کیلومتر تاکنون اصلاح شده و ۱۱۰ کیلومتر هم همچنان خاکی مانده است. در اثر فرسودگی و دیواره خاکی بدنه کانال سالانه ۱۲۰ میلیون متر مکعب آب در شبکه مغان هدر می‌رود و برای جلوگیری از آن باید کانال‌ها تبدیل به بتن شده سازه‌ها، سیفون‌ها و سازه‌های آکدوک و سوپر پاساژها وپایپ کالورت‌های فلزی هم در شبکه مغان ساماندهی شود.
ایرنا: برای بازسازی و اصلاح شبکه مغان چه میزان اعتبار مورد نیاز است؟
احمد نژاد: برای تکمیل و بهسازی شبکه مغان ۲۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است که باید سالانه به‌صورت تدریجی 5 هزار میلیارد ریال برای ساماندهی شبکه اختصاص داده شود. اگر این شبکه اصلاح شود و جلوی هدر رفت ۱۲۰ میلیون متر مکعب آب گرفته شود تنش آبی منطقه به حداقل می‌رسد.
ایرنا: با تخصیص اعتبارات قطره‌چکانی بازسازی شبکه مغان زمان بر است چرا برای تعمیر و نگهداری آن اقدامی نمی‌کنید؟
احمد نژاد: برای تعمیر و نگهداری شبکه مغان اعم از دریچه‌ها ، جاده دسترسی ریگلاژ و تعمیرات سد میل، لایروبی و بازچرخانی آب ۲۰۰ میلیارد ریال و برای بهره برداری ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار هرینه شده است، همچنین برای بازچرخانی آب و برداشت به میزان 40میلیون متر مکعب آب 1000 میلیارد ریال اعتبار سال گذشته اختصاص یافت.
ایرنا: شیوه‌های نوین آبیاری در شبکه آبیاری و زهکشی خداآفرین در چه مرحله‌ای است آیا منابع لازم برای آبیاری نوین در سطح ۳۶ هزار هکتار قابل تامین است؟
احمد نژاد: ناحیه عمرانی اول و دوم در شبکه خداآفرین اجرا شده و تاکنون هفت هزار هکتار اراضی هم در این شبکه زیر کشت رفته و امسال از سد ارس ۴۰ میلیون متر مکعب آب به این شبکه اختصاص داده شده است، در مجموع برای تکمیل شبکه آبیا ری خداآفرین ابتدا باید سد قیزقلعه سی تکمیل شود تا عملیات انتقال آب به این شبکه انجام شود.
ایرنا: برای جلوگیری از خروج آب در شبکه آبیاری و زهکشی مغان چه اقدامی صورت گرفته است؟
احمد نژاد: برای جلوگیری از خروج آب از منطقه، ایستگاه پمپاژ سربند که بعنوان پدافند غیرعامل عمل می‌کند احداث شده که از خروج ۱۰ هزار لیتر در ثانیه آب از کشور جلوگیری کرده و بخشی از کمبودها را نیز جبران کرده است.
ایرنا: برای جلوگیری از تنش‌آبی در منطقه مغان چه خواسته ای از شهروندان، کشاورزان و دست‌اندارکاران بخش آب دارید؟
احمدنژاد: در منطقه مغان علاوه بر کمبود آب کشاورزی، بسیاری از شهرها با کمبود آب آشامیدنی مواجه هستند که برای رفع این مشکل ضروری است آب کشاورزی و آشامیدنی از هم تفکیک، مصرف بهینه آب مدیریت و دوم اینکه از شیوه‌های نوین آبیاری نواری و پیت قطره‌ای در منطقه استفاده شود ، همچنین از شهروندان و کشاورزان می‌خواهم از مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی و آشامیدنی خودداری کنند.
