روایت خبرگزاری ایرنا از وضعیت دشت اردبیل؛
ایرنا- استان اردبیل که بخش قابل توجهی از اقتصاد آن بر پایه کشاورزی است، در پنج دهه گذشته درگیر کمبود آب و کاهش منابع بوده و کاهش مستمر بارشها در کنار برداشتهای بیرویه از منابع سطحی و زیرزمینی در این سالها موجب تشدید بحران شده است.
با وجود چنین شرایطی که اراضی را از همیشه تشنهتر کرده است، بارندگیها در سال زراعی جاری به صورت ملموسی کمتر شده و ورودی سدهای استان اردبیل نیز ۳۵ درصد کاهش یافته است؛ به طوری که در سالهای گذشته به طور طبیعی نزدیک به ۶۰ میلیمتر بارش ثبت شد اما در ۲.۵ ماه گذشته از پاییز امسال به کمتر از ۱۰ میلیمتر رسیده است.
در این شرایط وضعیت مخزن سدهای استان اردبیل نیز مطلوب نیست؛ به طوری که سد یامچی به عنوان تنها منبع تامین آب شهر اردبیل با وجود استفاده از شیوههای مناسب مدیریت مصرف و هدایت آب چشمهها و رودخانههای بالادست تنها ۱۸ میلیون مترمکعب آب ذخیره دارد.
کاهش بارشهای باران و برف از یک سو و برداشتهای بیرویه از سوی دیگر موجب شده است تا حجم آب ذخیره پشت سدهای استان اردبیل روز به روز کاسته شود و بخش آب را از نظر پایداری منابع با چالشی جدی روبهرو کند.
تغییر اقلیم، مهمترین عامل تهدید منابع آب
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل گفت: مصرف بیرویه کود و سموم دفع آفات، پسابهای صنعتی و شهری، آلودگیهای میکروبی و بهداشتی، کاهش ذخیره آبهای زیرزمینی و شور شدن آنها با افت سطح تراز آب و آلودگیهای طبیعی از جمله چالشهای منابع آبی این استان به شمار میرود و در میان آنها تغییر اقلیم مهمترین عامل تهدید کمیت و کیفیت منابع است.
مهدی وثوقی نیری به اهمیت شاخصهای زیستی در سنجش کیفیت آب اشاره داشت و افزود: سموم و باقیمانده ضدآفات، کودها و فرتیلایزرها، تریهالومتانها و عناصر سنگینی مانند آرسنیک از جمله آلایندههای مهم منابع آبی در دنیا به شمار میروند و زئوپلانکتونها از جمله دافنیها میتوانند در سنجش کیفی و سلامت آب مورد استفاده باشند.
وی با اشاره به توسعه هوش مصنوعی در حوزههای مختلف اقتصادی، پزشکی و صنعتی اظهار کرد: هوش مصنوعی قابلیتهای کلیدی بالایی در مدلسازی و پایش کیفیت آب، فرآیندهای تصفیه آب و فاضلاب، مدیریت کیفیت آب و تعیین دُز عناصر شیمیایی لازم در فرآیند تصفیه، پیشبینی و مدیریت سیلاب دارد.
این استاد دانشگاه، بیماریهای ناشی از استفاده از آب غیربهداشتی را نیز مورد اشاره قرار داد و اضافه کرد: حفر قناتها، کاریزها، آبانبارها، بندسارها و سدهای کوچک از راهکارهای قدیمی برای ذخیره آب باکیفیت است.
وی بیان کرد: در حال حاضر اما فناوریهای پیشرفته و جدیدی مانند اُسمُز معکوس، نانوفیلتراسیون، اولترافیلتراسیون، میکروفیلتراسیون، ازنزَنی، فتوکاتالیستها و پلاسمای سرد برای ارتقای کیفیت آب در دنیا وجود دارد که میتوان از آنها استفاده کرد.
کشت محصولات آببر، ضروریترین اقدام
مدیر حفاظت و بهرهبرداری از منابع آب شرکت آب منطقهای اردبیل نیز با اشاره به آخرین وضعیت دشت اردبیل گفت: فرونشست زمین در دشت اردبیل به دلیل برداشتهای بیرویه در دهههای گذشته، به یکی از دغدغههای اساسی حال حاضر بخش آب استان تبدیل شده است.
داور بستام بر لزوم جلوگیری از افت سطح ایستابی دشت اردبیل تاکید کرد و افزود: با توجه به تداوم افت تراز سطح ایستابی و افزایش قابل ملاحظه کسری مخزن آبخوان و افت تصاعدی کیفیت آب استحصالی، فراگیری و گسترش فرونشست در محدوده آبخوان محتمل است.
وی با اشاره به وضعیت آبخوان دشت اردبیل و پیامدهای برداشتهای بیرویه از آبهای زیرزمینی مانند فرونشت زمین، اظهار کرد: پدیده تغییر اقلیم، کاهش بارش و تغییرات زمانی و مکانی آن در کنار افزایش دما و در پی آن افزایش تبخیر مقدار نفوذ و تغذیه آبخوان از جمله تهدیدهای دشت اردبیل است.
مدیر حفاظت و بهرهبرداری از منابع آب شرکت آب منطقهای اردبیل اضافه کرد: برای گذر از این شرایط راهکارهای مختلفی در بازههای زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت ترسیم شده که جلوگیری از کشت محصولات آببر در حال حاضر ضروریترین اقدام است.
وی همچنین ارتقای بهرهوری، اجرای طرحهای تغذیه مصنوعی با استفاده از پساب و تغییر کاربری چاههای کشاورزی در راستای تامین آب صنایع جدید را از دیگر راهکارهای کوتاه مدت برای گذر از شرایط موجود ذکر کرد.
بستام با اشاره به فعالیت ۱۷ تیم نظارتی در این راستا تصریح کرد: امسال نصب ۷۶ دستگاه کنتور هوشمند و حجمی بر روی چاههای مجاز در بخشهای مختلف مصرف، انسداد ۱۲۷ حلقه چاه غیرمجاز و تقلیل منصوبات بیش از ۹ فقره پروانه انجام و در پی آن بیش از ۷۰۰ هزار مترمکعب در مصرف منابع آب زیرزمینی صرفهجویی شد.
نقش نهاد خانواده در تغییر الگوی مصرف
معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقهای اردبیل گفت: با وجود اینکه نزدیک به سه ماه از آغاز سال آبی جاری میگذرد، در ماههای گذشته بارش مناسبی ثبت نشد و تصور جبران کمبود منابع آب در استان با بارشهای اخیر نادرست است.
حمید فضایلی کاهش بارشها و تغییر اقلیم را عاملهای اصلی کمبود منابع آب عنوان کرد و افزود: متاسفانه به دلیل کاهش بارشها در سال گذشته، ورودی سدهای استان اردبیل نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از ۷۰ درصد کاهش داشته که این موضوع زنگ خطر بزرگی برای تامین آب در ماههای آتی است.
وی با اشاره به وضعیت نامناسب ذخایر سدهای استان اردبیل و به ویژه سد یامچی عنوان کرد: سد یامچی به عنوان اصلیترین منبع تامینکننده آب شرب مرکز استان تنها ۱۸ میلیون مترمکعب آب دارد.
معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقهای اردبیل، بخش زیادی از مشکل کمبود منابع آب را مربوط به بخش کشاورزی دانست و تاکید کرد: بخش کشاورزی باید ضمن اصلاح الگوی کشت، صرفهجویی در مصرف آب را نیز در دستور کار قرار دهد.
وی با اشاره به تداوم وضعیت نامناسب الگوی مصرف آب اضافه کرد: متاسفانه در دهههای گذشته در بحث الگوی مصرف در بخشهای مختلف غفلت شده است و هم اکنون تاوان سنگین آن بیتوجهیها در سالهای گذشته را پس میدهیم.
فضایلی خواستار صرفهجویی در مصرف آب از سوی خانوادهها شد و گفت: بدون شک با روند موجود در ماههای آتی به مشکل خواهیم خورد و با توجه به محدودیت منابع آبی راهی جز صرفهجویی نداریم که در این میان خانوادهها به عنوان یکی از نهادهای بنیادی جامعه میتوانند در انتقال فرهنگ درست مصرف آب نقش بیبدیلی ایفا نمایند.
وی با تاکید بر لزوم فرهنگسازی یادآور شد: طرح نجات آب (داناب) امسال در همین راستا با مشارکت افزون بر ۳۵ هزار نفر از دانشآموزان دوره متوسطه اول کلید خورده و تا پایان سال تحصیلی جاری در مدارس استان اردبیل ادامه خواهد داشت.
